Some Specimens of the Poetry of the Ancient Welsh Bards Part 4

i.e.

"_Caeawg Cynhorawg_ vir in bello armatus, Et _Cyno_ qui se strenuum gessit in dimicando, Ceciderunt numerus ingens eorum hastis transfixi.

Prius lupo parabatur caro, quam nuptiali convivio; Et corvo prius commodum fuit, quam Libitinae.

Prius quam humi fluebat ejus sanguis In aula _Lliweddawr_ mulsum bibit; Et _Hyfeidd Hir_ celebrabitur, donec erit Cantor."

Gwyr a aeth _Gattraeth_ feddfaeth feddwn, Ffurf ffrwythlawn, oedd cam nas cymhwyllwn, I am lafnawr coch, gorfawr, gwrmwn, Dwys dyngyn ydd ymleddyn aergwn, Ar deulu _Bryneich_ be ich barnaswn, Diluw, dyn yn fyw nis gadawswn, Cyfeillt a gollais, difflais oeddwn, Rhugl yn ymwrthryn, rhyn rhiadwn.

Ni mynnws gwrawl gwaddawl chwegrwn, Maban y _Gian_ o faen _Gwyngwn_.

i.e.

"Viri festinabant _Cattraeth_, quibus mulsum erat potus, Forma eximii, quibus ingratus essem, si non meminerim.

Hastis armati turmatim rubris, magnis et incurvatis, Pugnabant impetuosi bellatores.

Si mihi liceret {66} sententiam de _Deirorum_ populo ferre, aeque ac diluvium omnes una strage prostrarem; Amic.u.m enim amisi incautus, Qui in resistendo firmus erat - - - Non petiit magnanimus dotem a socero, Filius _Ciani_ ex strenuo _Cwyngwn_ ortus."

Yfeis i o win a medd y _Mordai_, Mawr maint i wewyr, Ynghyfarfod gwyr, Bwyd i eryr erysmygai.

Pan gryssiei _Gydywal_ cyfddwyreai Awr, gan wyrdd wawr cyn i dodai, Aessawr ddellt am bellt a adawai, Parrau ryn rwygiad, dygymmynai Ynghat blaen bragat briwai.

i.e.

"Ego bibi ex vino et Mulso MORDAI, Cujus hasta fuit immanis magnitudinis.

In belli congressu, Victum aquilis paravit.

Quando CYDYWAL festinavit, exortus est clamor Ante croceam auroram, c.u.m signum dedit, Scutum in a.s.seres comminutos fregit, Et hastis lacerantibus percussit, Et in bello eos qui primam stationem sunt nacti vulneravit."

Gwyr a aeth _Gattraeth_ buant enwawd; Gwin a medd o aur fu eu gwirawd, Blwyddyn yn erbyn wrdyn ddefawd, Trywyr a thriugaint a thrichant eurdorchawd, O'r sawl yt gryssia.s.sant uch gormant wirawd, Ni ddiengis namyn tri o wrhydri ffossawd, Dau gatci _Aeron_, a CHYNON DAEARAWD A minnau o'm gwaedffreu gwerth fy ngwenwawd.

i.e.

"Viri ibant ad CATTRAETH, et fuere insignes, Vinum et mulsum ex auries poculis erat eorum potus, - - - - - - - - - Trecenti et s.e.xaginta tres auries torquibus insigniti erant, Ex iis autem qui nimio potu madidi ad bellum properabant, Non evasere nisi tres, qui sibi gladiis viam muniebant, Sc. bellator de _Aeron_ et CONANVS DAEARAWD, Et egomet ipse (sc. Bardus Aneurinus) sanguine rubens, Aliter ad hoc carmen compingendum non superstes fuissem.'

Pan gryssiei GARADAWG i gad, Mab baedd coed, trychwn, trychiad, Tarw byddin yn nhrin gymmyniad, Ef llithiai wydd gwn oi angad, Ys fy nhyst EWEIN fab EULAD, A GWRIEN, a GWYN, a GWRIAD, O _Gattraeth_ o gymmynad, O _Fryn Hydwn_ cyn caffad, Gwedi medd gloyw ar angad, Ni weles WRIEN ei dad.

i.e.

"Quando ad bellum properabat CARADOCUS, Filius apri sylvestris qui truncando mutilavit hostes, Taurus aciei in pugnae conflictu, Is lignum (i.e. hastam) ex manu contorsit, Cujus rei sunt testes EWEIN filius EULAD.

Et GWRIEN et GWYN et GWRIAD.

Ex _Cattraeth_ et congressu ibi, Ex _Bryn Hydwn_ ubi prius habitavit, oriundus, Postquam mulsum lucidum in manu tenuerat, Non vidit patrem suum GWRIENUS."

Cyfwyrein cetwyr cyfarfuant, Ynghyt, yn unfryt yt gyrcha.s.sant, Byrr eu hoedl, hir eu hoed ar eu carant, Seith gymmaint o Loegrwys a ladda.s.sant, O gyfryssedd gwragedd gwych a wnaethant, Llawer mam a'i deigr ar ei hamrant.

i.e.

"Laudo bellatores qui congressi sunt omnes, Et uno animo hostes adorti sunt, Fuit eorum vita brevis, et longum amicis desiderium reliquerunt, Occiderunt tamen ex Saxonibus plus scepties Ex {68} aemulatione mulierum egregie egerunt.

Et plurima mater lacrymas pofudit."

Arddyledawc canu, cymman o fri, Twrf tan, a tharan, a rhyferthi, Gwryd ardderchawg marchawg mysgi, RHUDD FEDEL rhyfel a eidduni, Gwr gwnedd, difuddiawg, digymmyni ynghat, O'r meint gwlad yt glywi.

i.e.

"Debitus est tibi cantus, qui honorem a.s.secutus es maximum, Qui eras instar ignis, tonitrui et tempestatis, Viribus eximie, eques bellicose RHUDD FEDEL, bellum meditaris.

Licet vir strenuus adoriatur, eum superabis in bello Ex quacunque regione eum advenisse audieris."

Arddyledawc canu claer orchorddion, A gwedi dyrraith dyleinw afon, Dimcones loflen ben eryron llwyd, Ef gorau bwyd i ysglyfion.

Or a aeth _Gattraeth_ o aurdorchogion, Ar neges MYNYDDAWG mynawg Maon, Ni ddoeth yn ddiwarth o barth Frython, _Ododin_ wr bell well no CHYNON.

i.e.

"Carmine debent celebrari n.o.biles proceres, Qui post conflictum amnes ripas superare fecerunt. {69} Ejus ma.n.u.s satiavit aquilarum fuscarum gulas, Is et optime cib.u.m paravit avibus rapacibus, Ex omnibus enim eis qui ibant ad _Cattraeth_ aureis torquibus insigniti, Qui partem MYNYDDAWG in bello defendebant clari satellites, Nullus ex Britonibus melius suum egit munus In _G.o.dodin_, (ex iis qui ex longinquo venerunt) quam CONa.n.u.s."

Truan yw gennyf i gwedi lludded G.o.ddef gloes angau trwy anghyffred Ag eil trwm truan gennyf fi, gweled Dygwyddaw an gwyr ni pen o draed Ac uchenaid hir ac eilywed Yn ol gwyr pybyr tymyr tudwed RHYFAWN a GWGAWN GWIAWN a GWLYGED Gwyr gorsaf gwriaf gwrdd ynghaled Ys deupo eu henaid hwy wedi trined Cynnwys yngwlad nef addef afreued

i.e.

"Me maxime dolet post laborem amicos nostros Subire mortis angorem more ina.s.sueto; Et iterum me maxime dolet quod ipse vidi Viros nostros in bello gradatim cadentes.

Gemitus est longus et opprobrium Post homines alacres patriae decus, RHYFAWN et GWGAWN GWIAWN et GWLYGED; Viri qui erant sustentacula (belli sc.) fortissimi et in angustiis magnanimi Ascendant eorum animae post pugnam In regnum clorum ubi habitatio est sine ullo desiderio."

Haec de ANEURINO sufficiant.

Floruere eodem seculo et multi alii Bardi inter quos eminet MYRDDIN WYLLT, id est, MERLINUS Sylvestris, qui poema composuit cui t.i.tulus _Afallennau_, id est, pomarium, in quo patroni sui GWENDDOLAU filii CEIDIO munificentiam praedicat."

Afellen beren bren y sydd fad Nid bychan dy lwyth sydd ffrwyth arnad A minnau wyf ofnawg amgelawg am danad Rhag dyfod y coedwyr coed gymmynad I gladdu dy wraidd a llygru dy had Fal na thyfo byth afal arnad A minnau wyf gwyllt gerthrychiad Im cathrid cythrudd nim cudd dillad Neum rhoddes GWENDDOLAU tlysau yn rhad Ac yntau heddyw fal na buad.

i.e.

"O arbos pomifera, dulcis et bona, Non parvum fers onus fructuum; Ego tui causa anxius et solicitus sum Ne lignatores arbores ad caedendas veniant, Et effodiant tuam radicem, et s.e.m.e.n corrumpant, Ita ut nunquam postea pomum feras: Ego sum ferus, hominibus spectaculum, Me occupat horor, et vestes me non amiciunt.

GWENDDOLAU dedit mihi gratis jocularia, Et ipse est hodie non uti olim fuit."

Fuit MERLINUS MORFRYNII filius et _Albania_ oriundus, et alter fuit a MERLINO AMBROSIO qui vixit tempore VORTIGERNI, et e quod nepotem causu interfecerit in insaniam incidit et in _Caledoniam_ recessit sylvam feri instar, ubi, c.u.m animi compos esset, sortem suam carminibus deploravit.

Floruit hoc seculo et LLYWARCH-HEN, i.e. longaevus, URIENI _c.u.mbriae_ principis consobrinus. Extant ab eo scripta poemata in quibus narrat se a Saxonibus in _Povisiam_ pulsum fuisse, et sibi fuisse viginti quatuor filios auries torquibus insignitos, et omnes patriam defendendo bello occubuisse. Qui plura de hoc viro n.o.bili et Bardo desiderat Cl. LLWYDII Archaeologiam Britannicam consulat p. 259.

Vixerunt eodem tempore alii Bardi, sed c.u.m eorum non extent opera, nomina tantum interserere sufficat TRISTFARDD, Bardd URIEN REGED. DYGYNNELW, Bardd OWAIN ap URIEN, AFAN FERDDIG, Bardd CADWALLON ap CADFAN. GOLYDDAN, Bardd CADWALADR FENDIGAID. Sunt in iis qui extant multa quae historico Britannico usui esse possunt: fuere enim Bardi rerum gestarum fidi narratores. Fuit eorum praecipuum munus principum et magnatum laudes, et egregia in bello acta carminibus celebrare, quod et olim de iis observavit LUCa.n.u.s.

Vos quoque, qui fortes animas belloque peremptas Laudibus in longum vates dimittis aevum, Plurima securi fudistis carmina BARDI. Lib.

"Bardi (inquit Lelandus in a.s.sertione ARTURII) soli musicis numeris, et ill.u.s.tri n.o.bilium memoriae conservandae studebant, canebant illi ad lyram heroum inclyta facta, profuit hoc studium mirifice cognitioni, tanquam per ma.n.u.s posteritati traditae. Unde quoque contigit ut ARTURII maximi nomen, fama, gloria utcunque conserventur." Inventus est enim ejus sepulchrum in monasterio _Glastoniensi_ juxta id quod Bardus cecinerat coram HENRICO Secundo, quod satis demonstrat illos historicorum fidorum aeque ac poetarum munus egisse.

Habemus praeter hos quos supra citavimus Bardos, nonnulla carmina anonyma pervetusta, quae Druidum esse existimavit EDVARDUS LLUYD, cujusmodi sunt _Englynion yr Eiry_, _y bidiau_, _y gorwynnion_. Moris fuisse Druidis carmina almunos docere notavit CAESAR: "Magnum ubi versuum numerum edicere dic.u.n.tur. Itaque nonnulli annos vicenos in disciplina permanent, neque fas esse existimant ea litteris mandare, quum in reliquis fere rebus publicis privatisque rationibus, Graecis litteris utuntur. Id mihi duabus de causis inst.i.tuisse videntur; quod neque in vulgus disciplinam efferri velint, neque eos qui disc.u.n.t litteris confisos minus memoriae studere, quod fere plerisque accidit ut praesidio litterarum diligentiam in discendo ac memoriam remittant." Genus carminis quo in his usi sunt fuit _Englyn Milwr_.

Haec de antiquissimis quae nunc extant Bardis Britannicis dicere sufficiat, ad illos nunc accedo qui durante Principum Cambriae gubernaculo floruerunt. A seculo s.e.xto ad decimum nihil quod novi extat scriptum, saltem non vidi, neque quid causae esse potuit augurari possum, nisi frequens bellorum strages et Britannorum inter dissidia. In HOELI BONI, nostris HYWEL DDA, legibus fit Bardi aulici mentio, et quaenam fuerit ejus ibi conditio, quae, {73} temporis ratione habita, fuit perhonesta. Circa annum 1170 GRUFFYDD AP CONAN Cambriae princeps legem Bardis praescripsit, in qua cautum erat ut nullam praeter suam exercerent artem, in qua et dona et pnas const.i.tuit. Eos autem in tres cla.s.ses divisit, _Prydydd_, _Teuluwr_, et _Clerwr_; et fixum unicuique secundum ordinem statuit stipendium. Eorum electio fieri solebat in solenni principum et procerum concessu, ubi unicuique secundum meritum a.s.signatus est locus. Ille vero qui praecelliat, sella donatus est aurea vel argentea, unde et _Cadeirfardd_ dictus, i.e. Bardus qui sellam a.s.secutus est.

Ab eo tempore multi eximii floruerunt Bardi, et a principibus admodum fovebantur. MEILIR qui fuit GRUFFINI filii CONANI Bardus, fuit et ejusdem miles et legatus uti et ipse in ejus epicedio refert.

Yfeis gan deyrn o gyrn eurawg Arfod faedd feiddiad angad weiniawg Yn llys _Aberffraw_ er ffaw ffodiawg b.u.m o du Gwledig yn lleithawg Eilwaith ydd eithum yn negessawg O leufer lliw camawn iawn dywyssawg Bu fedd aur gylchwy yn fodrwyawg Torresid gormes yn llynghessawg Gwedi tonnau gwyrdd gorewynnawg Dyphuthynt eu seirch meirch rhygyngawg.

i.e.

"Dedit mihi potum ex cornu deaurato princeps, Cujus impetus erat instar apri ferocis in bello, cujus Ma.n.u.s erat liberalis In aula _Aberffraw_, quod mihi decus et felicitas fuit.

Ex domini mei parte miles fui, Et iterum legationem obii.