The Oxford Book of Latin Verse Part 28

at n.o.bis, Pax alma, ueni spicamque teneto, profluat et pomis candidus ante sinus.

_158. A Rural Festival_

QVISQVIS adest, faueat: fruges l.u.s.tramus et agros, ritus ut a prisco traditus exstat auo.

Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uua pendeat; et spicis tempora cinge, Ceres.

luce sacra requiescat humus, requiescat arator, et graue suspenso uomere cesset opus.

soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debent plena coronato stare boues capite.

omnia sint operata deo: non audeat ulla lanificam pensis imposuisse manum.

uos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris.

cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.

casta placent superis: pura c.u.m ueste uenite et manibus puris sumite fontis aquam.

cernite fulgentis ut eat sacer agnus ad aras, uinctaque post olea candida turba comas.

di patrii, purgamus agros, purgamus agrestis: uos mala de nostris pellite limitibus, neu seges eludat messem fallacibus herbis, neu timeat celeris tardior agna lupos.

tunc nitidus plenis confisus rusticus agris ingeret ardenti grandia ligna foco, turbaque uernarum, saturi bona signa coloni, ludet et ex uirgis exstruet ante casas.

euentura precor: uiden ut felicibus extis significet placidos nuntia fibra deos?

nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernos consulis et Chio soluite uincla cado.

uina diem celebrent: non festa luce madere est rubor, errantis et male ferre pedes.

sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat, nomen et absentis singula uerba sonent.

gentis Aquitanae celeber, Messalla, triumphis et magna intonsis gloria uictor auis, huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro redditur agricolis gratia caelitibus.

rura cano rurisque deos: his uita magistris desueuit querna pellere glande famem: illi compositis primum docuere tigillis exiguam uiridi fronde operire domum: illi etiam tauros primi docuisse feruntur seruitium et plaustro supposuisse rotam.

tum uictus abiere feri, tum consita pomus, tum bibit inriguas fertilis hortus aquas, aurea tum pressos pedibus dedit uua liquores mixtaque securo est sobria lympha mero.

rure terunt messis, calidi c.u.m sideris aestu deponit flauas annua terra comas.

rure leuis uerno flores apis ingerit alueo, compleat ut dulci sedula melle fauos.

agricola adsiduo primum satiatus aratro cantauit certo rustica uerba pede, et satur arenti primum est modulatus auena carmen ut ornatos diceret ante deos; agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti primus inexperta duxit ab arte choros.

huic datus a pleno memorabile munus ouili dux pecoris curtas auxerat hircus opes.

rure puer uerno primum de flore coronam fecit et antiquis imposuit Laribus.

rure etiam teneris curam exhibitura puellis molle gerit tergo lucida uellus ouis.

hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque, fusus et adposito pollice uersat opus: atque aliqua adsiduae textrix operata Mineruae cantat, et applauso tela sonat latere.

ipse interque agnos interque armenta Cupido natus et indomitas dicitur inter equas.

illic indocto primum se exercuit arcu: ei mihi, quam doctas nunc habet ille ma.n.u.s!

nec pecudes, uelut ante, pet.i.t: fixisse puellas gest.i.t et audacis perdomuisse uiros.

hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussit limen ad iratae uerba pudenda senem: hoc duce custodes furtim transgressa iacentis ad iuuenem tenebris sola puella uenit, et pedibus praetemptat iter suspensa timore, explorat caecas cui ma.n.u.s ante uias.

a miseri, quos hic grauiter deus urget! at ille felix, cui placidus leniter adflat Amor.

sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittas et procul ardentis hinc precor abde faces.

uos celebrem cantate deum pecorique uocate uoce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.

aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosa obstrepit et Phrygio tibia curua sono.

ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur matris lasciuo sidera fulua choro, postque uenit tacitus furuis circ.u.mdatus alis Somnus et incerto Somnia nigra pede.

_159. In Honour of Messalinus, elected Guardian of the Sibylline Oracles_

PHOEBE, faue: nouus ingreditur tua templa sacerdos: huc, age, c.u.m cithara carminibusque ueni.

nunc te uocalis impellere pollice chordas, nunc precor ad laudes flectere uerba nouas.

ipse triumphali deuinctus tempora lauro, dum c.u.mulant aras, ad tua sacra ueni.

sed nitidus pulcerque ueni: nunc indue uestem sepositam, longas nunc bene pecte comas, qualem te memorant Saturno rege fugato uictori laudes concinuisse Ioui.

tu procul euentura uides, tibi deditus augur scit bene quid fati prouida cantet auis; tuque regis sortis, per te praesent.i.t haruspex, lubrica signauit c.u.m deus exta notis; te duce Romanos numquam frustrata Sibylla, abdita quae senis fata canit pedibus.

Phoebe, sacrae Messalinum sine tangere chartas uatis, et ipse precor quid canat illa doce.

haec dedit Aeneae sortis, postquam ille parentem dicitur et raptos sustinuisse deos, nec fore credebat Romam, c.u.m maestus ab alto Ilion ardentis respiceretque Lares.

Romulus aeternae nondum formauerat urbis moenia, consorti non habitanda Remo; sed tunc pascebant herbosa Palatia uaccae et stabant humiles in Iouis arce casae.

lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae et facta agresti lignea falce Pales, pendebatque uagi pastoris in arbore uotum, garrula siluestri fistula sacra deo, fistula cui semper decrescit harundinis ordo: nam calamus cera iungitur usque minor.

at qua Velabri regio patet, ire solebat exiguus pulsa per uada linter aqua.

illa saepe gregis diti placitura magistro ad iuuenem festa est uecta puella die, c.u.m qua fecundi redierunt munera ruris, caseus et niueae candidus agnus ouis.

'Impiger Aenea, uolitantis frater Amoris, Troica qui profugis sacra uehis ratibus, iam tibi Laurentis adsignat Iuppiter agros, iam uocat errantis hospita terra Lares.

illic sanctus eris c.u.m te ueneranda Numici unda deum caelo miserit indigitem.

ecce super fessas uolitat Victoria puppis; tandem ad Troianos diua superba uenit.

ecce mihi lucent Rutulis incendia castris: iam tibi praedico, barbare Turne, necem.

ante oculos Laurens castrum murusque Lauini est Albaque ab Ascanio condita Longa duce.

te quoque iam uideo, Marti placitura sacerdos Ilia, Vestalis deseruisse focos, concubitusque tuos furtim uittasque iacentis et cupidi ad ripas arma relicta dei.

carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas dum licet: hic magnae iam locus urbis erit.

Roma, tuum nomen terris fatale regendis, qua sata de caelo prospicit arua Ceres, quaque patent ortus et qua fluitantibus undis Solis anhelantis abluit amnis equos.

Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet uos bene tam longa consuluisse uia.

uera cano: sic usque sacras innoxia laurus uescar, et aeternum sit mihi uirginitas.'

haec cecinit uates et te sibi, Phoebe, uocauit, iactauit fusas et caput ante comas.

quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit Herophile, Phyto Graia quod admonuit, quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortis portarat sicco pertuleratque sinu-- haec fore dixerunt belli mala signa cometen, multus ut in terras deplueretque lapis: atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo audita et lucos praecinuisse fugam: ipsum etiam Solem defectum lumine uidit iungere pallentis nubilus annus equos, et simulacra deum lacrimas fudisse tepentis fataque uocalis praemonuisse boues.

haec fuerant olim: sed tu iam mitis, Apollo, prodigia indomitis merge sub aequoribus, et succensa sacris crepitet bene laurea flammis, omine quo felix et sacer annus erit.

laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni; distendet spicis horrea plena Ceres, oblitus et musto feriet pede rusticus uuas, dolia dum magni deficiantque lacus: ac madidus baccho sua festa Palilia pastor concinet: a stabulis tunc procul este lupi.

ille leuis stipulae sollemnis potus aceruos accendet, flammas transilietque sacras.

et fetus matrona dabit, natusque parenti oscula comprensis auribus eripiet, nec taedebit auum paruo aduigilare nepoti balbaque c.u.m puero dicere uerba senem.

tunc operata deo p.u.b.es disc.u.mbet in herba, arboris antiquae qua leuis umbra cadit; aut e ueste sua tendent umbracula sertis uincta, coronatus stabit et ipse calix.

at sibi quisque dapes et festas exstruet alte caespitibus mensas caespitibusque torum.

ingeret hic potus iuuenis maledicta puellae, postmodo quae uotis inrita facta uelit: nam ferus ille suae plorabit sobrius idem et se iurabit mente fuisse mala.

pace tua pereant arcus pereantque sagittae, Phoebe, modo in terris erret inermis Amor.

ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido, heu, heu, quam multis ars dedit ista malum!

et mihi praecipue, iaceo c.u.m saucius annum et (faueo morbo c.u.m iuuat ipse dolor) usque cano Nemesin, sine qua uersus mihi nullus uerba potest iustos aut reperire pedes.

at tu, nam diuum seruat tutela poetas, praemoneo, uati parce, puella, sacro, ut Messalinum celebrem, c.u.m, praemia belli, ante suos currus oppida uicta feret, ipse gerens laurus: lauro deuinctus agresti miles 'io' magna uoce 'triumphe' canet.

tunc Messalla meus pia det spectacula turbae et plaudat curru praetereunte pater.

adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli, sic tua perpetuo sit tibi casta soror.

_160. He appeals to Nemesis by the Memory of her dead Sister_

CASTRA Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?

sit comes et collo fort.i.ter arma gerat?

et seu longa uirum terrae uia seu uaga ducent aequora, c.u.m telis ad latus ire uolet?

ure, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit, atque iterum erronem sub tua signa uoca.

quod si militibus parces, erit hic quoque miles.

ipse leuem galea qui sibi portet aquam.

castra peto, ualeatque Venus ualeantque puellae: et mihi sunt uires et mihi laeta tuba est.

magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto excutiunt clausae fortia uerba fores.

iuraui quotiens rediturum ad limina numquam!

c.u.m bene iuraui, pes tamen ipse redit.

acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas, si licet, exstinctas aspiciamque faces!

tu miserum torques, tu me mihi dira precari cogis et insana mente nefanda loqui.

iam mala finissem leto, sed credula uitam spes fouet et fore cras semper ait melius.

spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis semina quae magno faenore reddat ager: haec laqueo uolucres, haec captat harundine piscis, c.u.m tenuis hamos abdidit ante cibus: spes etiam ualida solatur compede uinctum: crura sonant ferro, sed canit inter opus: spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.

ei mihi, ne uincas, dura puella, deam.

parce, per immatura tuae precor ossa sororis: sic bene sub tenera parua quiescat humo.

illa mihi sancta est, illius dona sepulcro et madefacta meis serta feram lacrimis, illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo et mea c.u.m muto fata querar cinere.